شهروند الكترونيكي كسي است كه:
-
در حد رفع نياز، با «مباني سخت افزاري و نرم افزاري کامپيوتر»
آشنا باشد.
- در حد کاربري عمومي، مهارت کار با سيستم عامل ويندوز و واژه
پرداز Word را
دارا باشد.
- مهارت کافي در کار با اينترنت و سايت هاي اينترنتي داشته باشد.
- مهارت کافي در مديريت ايميل از طريق برنامه Microsoft
Outlook داشته باشد.
- مهارت کافي براي جستجوي اطلاعات و تحقيق در اينترنت داشته و بر
روشهاي متنوع جستجو مسلط باشد.
- مهارت کافي در حفظ امنيت اخلاقي و اطلاعاتي در کار با اينترنت
داشته باشد.
- مهارت کافي درانجام امور روزمره کاري و شخصي از طريق اينترنت
داشته باشد.
مزايا و فوايد فراگيري
مهارتهاي شهروند الكترونيكي:
يك شهروند الكترونيكي در قياس با يك شهروند سنتي از
مزاياي زير برخوردار است:
- شهروند
الكترونيكي مهارت استفاده از كامپيوتر و اينترنت دارد و به همين جهت، با اعتماد به
نفس بيشتري در عصر اطلاعات و ارتباطات به حيات خود ادامه مي‌دهد.
- شهروند الكترونيكي توانايي استفاده از فناوري‌هاي ارتباطي
نوين، از قبيل پست الكترونيكي، گپ‌زني و ... را دارا مي‌باشد و در هر لحظه از
شبانه‌روز مي‌تواند با هر يك از دوستان يا آشنايان خود ارتباط برقرار كند.
- شهروند الكترونيكي به روز زندگي مي‌كند، زيرا قادر است آخرين
اطلاعات، اخبار، كالاها و نرم‌افزارها را در چند دقيقه از طريق اينترنت جستجو كرده
و به دست آورد.
- شهروند الكترونيكي سفرهاي مفرح‌تري انجام مي‌دهد؛ زيرا كليه
مراحل سفر را از قبل، به كمك اينترنت برنامه‌ريزي كرده است.
- استخدام شهروند الكترونيكي آسان‌تر است، چرا كه از طريق
اينترنت به راحتي از فرصت‌هاي شغلي موجود آگاه مي‌شود.
- شهروند الكترونيكي از گوهر گرانبهاي وقت بهتر پاسداري مي‌كند،
چرا كه بسياري از كارها را بدون خروج از منزل يا محل كار و بدون مراجعه حضوري
انجام مي‌دهد. ضمن اينكه شهروند الكترونيكي با عبور و مرورهاي زايد، باعث افزايش
ترافيك و به تبع آن آلودگي هوا نمي‌شود.
- شهروند الكترونيكي توانايي بيشتري در دفاع از حقوق شهروندي خود
دارد.
دولت الکترونیک چیست؟
دولت
الكترونیك استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به منظور ارائه خدمات دولتی،
به صورت بهنگام و مستقیم به شهروندان، در ۲۴ ساعته شبانه روز و ۷ روز هفته است.
دولت الكترونیك به افراد تسهیلات لازم جهت دسترسی مناسب به اطلاعات و خدمات دولتی
و فرصت‌های گسترده‌تر برای مشاركت در فرایندها را ارائه می‌نماید.
دولت الکترونیک شیوه‌یی برای دولتها به منظور استفاده از فناوری
جدید است که به افراد تسهیلات لازم برای دسترسی مناسب به اطلاعات و
خدمات دولتی، اصلاح کیفیت خدمات و ارایه فرصت‌های گسترده‌تر برای مشارکت
اختصاصی، اجتماعی و سیاسی مردم را فراهم می‌کند.
و به طور كلي دولت الکترونیک یعنی اینکه مردم مجبور نیستند برای دریافت
اطلاعات مورد نیاز یا استفاده از خدمات دولتی مانند پرداخت مالیات و عوارض،
تجدید گواهینامه، گرفتن مجوزهای مختلف، پر کردن فرم‌های الکترونیک برای
مقاصد مختلف، بازدید از موزه‌ها و کتابخانه‌های مجازی، تعامل با نهادهای
مختلف دولتی و تجاری و اجتماعی، پرداخت صورت‌حساب‌های آب، برق و تلفن
مراجعه حضوری به ادارات مختلف داشته باشند.
فقط کافی است در هر ساعت شبانه‌روز از منزل، محل کار یا کیوسک‌های
اطلاعات عمومی به آدرس اینترنتی سازمان مورد نظر مراجعه و فرم درخواست
خود را تکمیل کرده و با فشاردادن یک دکمه اطلاعات را ارسال و منتظر نتیجه
باشند. این کار ممکن است چند دقیقه به طول انجامد، ولی با صرف این چند
دقیقه کار چند روز و چند هفته را جلو می‌اندازند. ضمن اینکه علاوه بر صرفه‌جویی
در وقت و هزینه، تردد نکردن در خیابان‌های پرترافیک، پاکیزگی بیشتر محیط
زیست نیز را به دنبال دارد.
اهداف، ضرورت‌ها و مزايا
همان‌گونه كه از تعريف دولت الكترونيك برمي‌آيد، هدف از ايجاد چنين دولتي بهره‌گيري از فناوري جديد به منظور ارائه خدمات بهتر به شهروندان و نيز بازسازي دروني دولت است. متأسفانه در برخي از كشورها و سازمانها تصور مي‌شود كه دولت الكترونيك صرفاً با قرار دادن يك رايانه روي ميز هر كارمند تحقق مي‌يابد و يا در مواردي اتوماسيون اداري با دولت جابه‌جا مي‌شود. در حالي كه دولت الكترونيك اهداف گسترده‌تري را دنبال مي‌كند و در جست و جوي راهي براي ايجاد تحول بنيادين در ساز و كار انجام امور در دولت و تغيير رابطه حكومت‌ها با شهروندان و ساير اجزاي جامعه مدني است.
يكي از مهمترين فرصت‌هايي كه فناوري‌هاي ارتباطي و اطلاعاتي پيش روي ما قرار مي‌دهند، امكان استفاده از اين فناوري براي مهندسي مجدد معماري دولت و قابل دسترس‌تر، كارآمدتر و پاسخگوتر ساختن آن است. استفاده از اين نوآوري‌ها در فرايند اداره امور جامعه موجب پديدار شدن واقعيتي به نام دولت الكترونيك شده است. به عبارتي براي حكومت بر جامعه اطلاعاتي و مديريت آن نياز به خلق دولت الكترونيك است و نمي‌توان با ساختار و فرايندهاي سنتي جامعه اطلاعاتي را به خوبي مديريت كرد.
امروزه عوامل مختلفي دست در دست يكديگر داده‌اند تا دولتها را وادار به تجربه شكل جديدي از اداره جامعه بكند. انتظارات افراد در مورد خدمات و محصولات و نيز نحوه و كيفيت ارائه آن به طور روزافزون در حال تغيير است و دولت نيز بايد پاسخگوي اين نيازها و انتظارات باشد.
انان خواهان اين هستند كه ساعت كار موسسات دولتي افزايش يابد و هر زمان كه خواستند بتوانند كارهاي خود را انجام دهند، در صف‌ها معطل نشوند، خدمات با كيفيت‌تري دريافت كنند، خدمات و محصولات ارزانتري به دستشان برسد و مواردي از اين دست كه پاسخگوترين شكل دولت براي انتظارات در حال حاضر دولت الكترونيك است. دولتها همچنين براي جذب سرمايه، كارگران ماهر، گردشگران و ساير موارد با يكديگر در رقابت هستند. بدين منظور به امكانات جديدي نياز دارند كه دولت الكترونيك اين امكانات را فراهم مي‌كند. به طور خلاصه، رشد فناوري هاي جديد، تغيير انتظارات شهروندان و بنگاههاي اقتصادي و سرمايه‌گذاري بنگاههاي اقتصادي در بخش فناوري اطلاعات از جمله مهمترين عواملي است كه ضرورت برپايي دولت الكترونيك را تشكيل مي‌دهد. دولت الكترونيك براي كيفيت خدمات رساني به شهروندان، فرصت‌هاي خوب زيادي را ايجاد مي‌كند. شهروندان قادرند به جاي چند روز يا چند هفته ظرف چند ساعت يا چند دقيقه اطلاعات يا خدمات موردنظر خود را دريافت كنند. شهروندان شركت‌ها و سازمان‌هاي وابسته به دولت مي‌توانند بدون استخدام وكلاي دادگستري و حسابداران گزارشهاي خواسته شده را دريافت كنند. كارمندان دولت مي‌توانند به سادگي و به صورت كارآمد مانند كاركنان دنياي تجارت، امور خود را انجام دهند. يك استراتژي موثر در زمينه استقرار دولت الكترونيك بهبودهاي قابل ملاحظه‌اي از قبيل موارد ذيل در دولت منجر خواهد شد؛
1- تسهيل خدمت رساني به شهروندان
2-حذف رده‌هايي از مديريت دولتي (كوچك سازي اندازه دولت)
3-تسهيل اخذ اطلاعات و خدمات توسط شهروندان و شركت‌ها و همچنين سازمان‌هاي وابسته به دولت
استراتژي استقرار دولت الكترونيك
اولين گام در تدوين استراتژي دولت الكترونيك تعريف آن است. بدين معنا كه سياست‌گذاران بايد بدانند كه دقيقاً در پي دست يافتن به چه چيزي هستند. دولت الكترونيك ظرفيت‌هاي بالايي براي ايجاد ارتباطات الكترونيك بين دولت و شهروندان، دولت، بخش خصوصي و اجزاي مختلف درون دولت است. هر حكومتي با توجه به شرايط خاص خود مي‌تواند در هنگام تدوين استراتژي دولت الكترونيك موردنظر قلمرو نفوذ و گسترش اين پديده بايد تعريف شود. پس از اين مرحله بايد نسبت به تدوين استراتژي اقدام شود. اين استراتژي از اين لحاظ حائز اهميت است كه برنامه‌هاي عملي مهندسي مجدد فرايندها و رويه‌ها را به گونه‌اي كه در راستاي دولت الكترونيك و حمايت كننده آن، باشد، هدايت كرده و همچنين گام‌هاي اوليه حركت را تعيين مي‌سازد. اين استراتژي بايد دربرگيرنده مراحل ذيل باشد:
الف - تعريف ساختار دولت الكترونيك و اجزا و عناصر كليدي آن.
ب - تعيين مخاطبان و كاربران دولت الكترونيك
ج - ترسيم چشم‌اندازي كه با سادگي قابل درك باشد و دربرگيرنده نتايج مورد انتظار از دولت الكترونيك
د - تعيين اهداف عملياتي كه قابل سنجش و قابل اندازه‌گيري باشند.
و- تعيين خط مشي‌هاي لازم به منظور حمايت از تحقق مطلوب دولت الكترونيك
ه- تعريف شيوه‌اي كه ميزان آمادگي سازماني براي استقرار دولت الكترونيك را تعيين كند.
ي- تعريف فرايند و مراحل استقرار دولت الكترونيك
فرايند استقرار دولت الكترونيك
به منظور تحقق دولت الكترونيك مدل‌هاي مختلفي پيشنهاد شده است، به عنوان نمونه مؤسسه گارنتز كه يك شركت مشاوره بين‌المللي است، مدلي چهار مرحله‌اي را معرفي كرده است. در اين مدل دولت الكترونيك از آغاز تا پايان چهار مرحله را پشت سر خواهد گذارد.
مرحله اول: در اين مرحله اطلاعات عمومي درباره معرفي خدماتي كه سازمان‌هاي دولتي ارائه مي‌كند، بر روي اينترنت به مردم ارائه مي‌شود. اين اطلاعات غالباً به صورت جزوات الكترونيك ارائه مي‌شود. در اين مرحله در دسترس بودن فرايندهاي حكومتي و نيز تشريح و شفاف سازي نحوه انجام امور براي مردم ارزش تلقي مي‌شود. سازمان‌هاي دولتي نيز مي‌توانند اطلاعات آماري خود را از طريق ابزارهاي الكترونيكي با يكديگر مبادله كنند.
مرحله دوم: در اين مرحله تعامل ميان دولت و شهروندان قدري توسعه و مردم مي‌توانند پرسش‌هايي را از طريق پست الكترونيكي مطرح سازند و فرم‌هاي موردنظر را به منظور دريافت خدمات دولتي از طريق اينترنت دريافت كنند. اين امر به صرفه‌جويي در زمان و هزينه شهروندان منجر مي‌شود. در اين مرحله مردم فقط در ساعات اداري مي‌توانند به دريافت خدمات الكترونيك بپردازند. به علاوه در اين مقطع سازمان‌هاي دولتي از طريق ايجاد شبكه‌هاي محلي به مبادله اطلاعات مي‌پردازند.
مرحله سوم: در اين مرحله فناوري مورد استفاده پيچيده‌تر شده و ارزشهاي موردنظر مردم نيز افزايش مي‌يابد. بدون اينكه نيازي به مراجعه مردم به ادارات باشد، آنها مي‌توانند خدمات خود را از طريق شبكه‌هاي الكترونيك دريافت كنند. تمديد گواهينامه، پرداخت ماليات، اخذ گذرنامه و امثال اين خدمات در اين مرحله بدون حضور شهروندان به دفاتر مربوطه انجام مي‌شود. اين مرحله به لحاظ مسائل امنيتي از پيچيدگي بيشتري برخوردار است و وجود امضاهاي الكترونيك براي ارائه خدمات ضروري خواهد بود. براي گذر از اين مرحله سازمان‌هاي دولتي به قوانين و مقررات جديدي براي ارائه خدمات بدون كاغذ به شهروندان نيازمندند.
مرحله چهارم: در اين مرحله زماني تحقق مي‌يابد كه كليه سيستم‌هاي اطلاعاتي يكپارچه شوند و شهروندان با مراجعه به يك پايگاه واحد بتوانند كليه خدمات موردنظر را دريافت كنند. رسيدن به اين مرحله مستلزم ايجاد تغيير اساسي در فرهنگ، فرايندها و ساختار سازمان‌هاي دولتي است. در اين مرحله صرفه‌جويي‌هاي قابل ملاحظه‌اي در هزينه‌هاي ارائه خدمات صورت مي‌گيرد و رضايت شهروندان به حداكثر خود مي‌رسد.
همچنين سازمان ملل برای ارزیابی پیشرفت كشورها در برپایی
دولت الكترونیك پنج مرحله زیر را شناسایی نموده كه به قرار زير است:
۱) مرحله نوظهور
طی این مرحله تعدادی وب‌سایت ساده و مستقل از هم توسط دستگاه‌های دولتی
ایجاد می‌شود كه بر روی آنها اطلاعاتی محدود و پایه‌ای گذاشته می‌شود.
۲) مرحله تکامل‌یافته
در این مرحله بر تعداد سایت‌های دولتی افزوده می‌شود. در این مرحله اطلاعات
غنی‌تر و پویا هستند و تغییرات با تواتر بیشتری درسایت‌ها اعمال می‌شوند.
۳) مرحله تعاملی
در این مرحله كاربران از فرم‌های الكترونیكی استفاده می‌كنند و از طریق
اینترنت با مقامات دولتی برای انجام كارهای خود تماس برقرار كرده و درخواست‌ها و
قرار ملاقات‌های خود را به صورت online تنظیم می‌نمایند.
۴) مرحله تراكنش
طی این مرحله كاربران می‌توانند پرداخت هزینه خدمات و یا انجام تبادلات مالی
را از طریق شبكه و به صورت امن انجام دهند.
۵) مرحله یكپارچه
طی این مرحله كلیه فعالیت‌های دولتی به صورت یكپارچه بر روی شبكه اینترنت
ارائه خواهد شد.
رضا رضائیان (دکتری Ph.D ارتباطات)